Poczta ma miliardy zł w kieszeni, ale zmiany są nieuniknione

Do 31 marca operatorzy pocztowi mogą składać oferty w konkursie na operatora wyznaczonego na lata 2026-2035. Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej ogłosił konkurs 30 grudnia; on także powołuje Komisję konkursową, której przewodniczący niezwłocznie zwołuje posiedzenie po upływie terminu na składanie ofert. 

Komisja otwiera oferty złożone w terminie, a następnie sporządza listę uczestników konkursu, którzy złożyli oferty w terminie. Lista jest niezwłocznie po jej sporządzeniu ogłaszana na stronie BIP UKE. 

Badanie ofert przeprowadzane jest przez Komisję w dwóch etapach i niezwłocznie po zakończeniu drugiego etapu Komisja sporządza protokół z przebiegu konkursu oraz przekazuje go Prezesowi UKE. Pojawiają się one niezwłocznie w siedzibie UKE oraz na stronie BIP UKE. 

Prezes UKE, w drodze decyzji, wybiera spośród wyłonionych w drodze konkursu operatorów pocztowych operatora wyznaczonego. Biuro rzecznika UKE przypomina, że przepisy nie określają terminów regulujących prace Komisji konkursowej. W przypadku, gdy konkurs nie zostanie rozstrzygnięty, obowiązki operatora wyznaczonego wykonuje dotychczasowy operator wyznaczony. – Rozpisywany przez Prezesa UKE konkurs na operatora wyznaczonego do realizacji usługi powszechnej jest w dużym wydarzeniem, chociażby ze względu na kwotę, jakiej dotyczy, a tę liczy się w miliardach złotych. To jednak w dużej mierze formalność, gdyż trudno sobie wyobrazić, by tę rolę mógł pełnić kto inny niż Poczta Polska. Tym bardziej, że państwowa spółka pozostaje jedynym kandydatem. W przeszłości były jednak podejmowane próby zmiany operatora wyznaczonego. Ostatnim razem, w 2015 roku do konkurencji stanęła Polska Grupa Pocztowa, która jednak przegrała wskutek niespełnienia wymogów formalnych – przypomina prezes zarządu spółki Speedmail Janusz Konopka. 

Kurczący się rynek

UKE w raporcie za 2023 rok podliczył, że operator wyznaczony zrealizował 406,7 mln usług powszechnych, co przełożyło się na 2,9 mld zł przychodu, z czego w obrocie zagranicznym 10,1 %. W porównaniu do roku 2022 zarówno w obrocie krajowym jak i w obrocie zagranicznym spadki liczby doręczonych przesyłek sięgnęły odpowiednio 5,5 % i 10,5 %. 

Udział przesyłek listowych wyniósł 98,3 % ilości ogółem, zaś udział usług powszechnych w usługach pocztowych ogółem wyniósł odpowiednio 20,0 % ilości oraz 17,6 % wartości. 

Prof. Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu Arkadiusz Kawa podkreśla, że problemem jest kurczenie się rynku, co jest spowodowane głównie cyfryzacją i większą dostępnością, lepszych jakościowo, usług KEP. – Operator wyznaczony musi utrzymywać kosztowną infrastrukturę, która stanowi swoistą infrastrukturę krytyczną - tak istotną w kontekście bezpieczeństwa państwa. Z tego powodu usługi te powinny być dofinansowane przez państwo, tak jak to ma miejsce w wielu innych krajach – zaznacza prof. UE w Poznaniu. 

Dlatego konkurs na operatora wyznaczonego na rynku pocztowym ma dla Poczty Polskiej kluczowe znaczenie. – Określi on nie tylko podstawowe zadania operatora na rynku pocztowym na kolejne 10 lat, ale — co stanowi nowość — również wyznaczy go w zakresie doręczeń elektronicznych, których znaczenie będzie systematycznie wzrastać. Dla Poczty Polskiej wyznaczenie jest niezbędne. To właśnie na fundamentach wynikających z realizacji usługi powszechnej Poczta powinna budować swoją przyszłość komercyjną i biznesową. Finansowanie usługi powszechnej zostało na najbliższe lata zagwarantowane prawnie – podkreśla adw. dr Mateusz Chołodecki. 

Nowe technologie i oczekiwania

Chołodecki przewiduje, że w nadchodzącej dekadzie z pewnością dojdzie do zmiany ram regulacyjnych rynku pocztowego na poziomie Unii Europejskiej. – Dotychczasowe przepisy nie przystają już do realiów rynkowych ani do zmieniających się oczekiwań społecznych – uważa adwokat.

Także świat akademicki uważa, że zmiany będą konieczne. – Wiemy, że w przyszłości popyt na usługi pocztowe będzie coraz mniejszy, więc poza dotacjami kluczowa jest optymalizacja działań w tym zakresie. Nie chodzi tylko o zmianę struktury samego operatora, ale przede wszystkim o inny model działania - np. doręczenia tylko w wybrane dni, oferowanie nowych i przy tym rentownych usług – podpowiada Kawa. 

Usługa powszechna od lat, według danych przedstawianych przez Pocztę Polską, pozostaje najmniej rentowną częścią rynku pocztowego, paradoksalnie mimo najwyższych cen jednostkowych. – Najbardziej dochodową częścią segmentu listowego pozostają przesyłki komercyjne, a w tym zakresie rynek nie jest skazany na ofertę tylko jednego podmiotu. Nie wszystkie przesyłki muszą być wysyłane za pośrednictwem wyznaczonego operatora pocztowego. Wiedzą o tym nie tylko nadawcy komercyjni, ale też podmioty publiczne – podkreśla prezes Speedmail.